Friday, March 02, 2007

Tuda Kareta Rahun no Kasu Alfredo Reinado:Satan netik Lu´olo no Ramos Horta nia dalan ba Palacio “Ahu Kedesan”

Tuda Kareta Rahun no Kasu Alfredo Reinado:Satan netik Lu´olo no Ramos Horta nia dalan ba Palacio “Ahu Kedesan”



Timor LoroSae (Leste) oras ne dadaun tama ona iha agenda politika foun,liliu konaba atu ba halao eleisaun Prezidencial iha fulan Abril. Iha ona Timor oan barak maka prepara ona dalan hodi halai taru ba Tur iha Palácio Ahu kedesan (Palácio das Cinzas) hodi troka Prezidente Xanana Gusmão. Naran sira nebe´e maka mosu no ita hotu hatene maka: Manuel Tilman husi Partido KOTA (Klibur Oan Timor Assuwain), Avelino Coelho husi PST (Partido Socialista), Lúcia Lobato (Husi PSD),Ângela Freitas husi Partido Trabalhista, Lu´olo husi Fretilin, Katuas Francisco Xavier husi ASDT,José Ramos Horta nudar independente maibe hetan tulun husi Prezidente Xanana,Hirarquia Igreja Católica no pressaun Komunidade Internacional. PD mos sei lansa ninia kandidatu mesak, partidu sira mos buka hatudu ninia emar ba lideransa nasional. Iha kandidatu hotu-hotu,nain rua maka iha interesse atu haknauk iha hakerek ne,ida maka Lu´olo tamba Partido Fretilin maka fo tulun no seluk maka PM José Ramos Horta tamba hetan tulun husi Prezidente Republika,Xanana Gusmao,nebe´e tuir Revista Visão iha ninia edisaun Quinta Feira (01/03) hateten katak “«Troka Camisola entre Xanana ho Ramos Horta »”.

Maibe interesse iha artigo ne´e konaba kandidatura Lu´olo nudar Prezidente Partido Fretilin,anunciu formal Lu´olo nian halo iha loron 20 Fulan Fevereiro iha knua CCF nian (eis-Gedung BP7) iha Dili. Iha loron ne duni,Prezidente PD ninia kareta emar tuda rahun iha knua CCF nia oin,aktu ida ne´e provoka kareta rahun no Samuel Mendonça (vice-Secretario Jeral PD ) nian kanek. Iha komunikadu husi diresaun PD nian kondena ba aktu vandalismo ida ne. Tuir testamunya katak sira nebe´e tuda Kareta rahun ne,foin sai husi reuniaun ba kandidatura Lu´olo nian iha Knua CCF.Se ida ne´e maka iha ligasaun ho kandidatura Lu´olo nian,sei la tulun ba processo eleitoral no ba kandidatu Lu´olo nian rasik. Kontrariu prejudika fali kandidatura Lu´olo nian,maske aktu ida ne´e kiik oan maibe sai hanesan lalenok ida ba emar Timor oan sira hotu nebe´e maka oras ne´e mehi atu Timor LoroSae (Leste) ne´e iha «Estabilidade»,moris nudar rai nebe´e independente no soberano, tamba lor-loron sira moris la hakmatek tamba «violência» la hotu deit, Governo Alkatiri tun,sae Governo Ramos Horta mos la iha «mudanças» ida siknifikativa. Iha Mari Alkatiri ninia diskursu iha komisi Baucau,dehan nune”«Fretilin sei borong hotu prezidencial i legislativa (STL,29/01)”. MA fiar katak ho kandidatura Lu´olo nian Fretilin sei manan iha fulan Abril. Ita hakarak husu maka ne: Lu´olo nudar Prezidente Partido Fretilin,tuir Estatuto Interna Fretilin (EIF) nian dehan katak “«Prezidente Partido maka automatikamente ba kaer Prezidente Parlamento Nasional »”. Lu´olo waihira mai Portugal dehan ba Journalista sira katak “Nia Laos kandidatu nebe ideal,ema nebe iha perfil maka Mari Alkatiri (Lusa, 12/01)”. Se hanesan ne´e, se los maka kandidatu Fretilin nian?Ka Lu´olo ne´e hanesan kandidatu foti henesa solusan hodi hatudu katak Fretilin mos iha kandidatu ?Tuir informasaun iha CCF katak “Lu´olo laos kandidatu nebe´e Fretilin ninia periudade nº.1,maibe tamba sira seluk la iha ona maka iha ikus liu maka tau Lu´olo, tamba Fretilin mos aposta iha Ramos Horta,maibe tamba PM ninia ambisaun maka hakarak kontinua nudar PM iha periudo 2007/12”. Se Lu´olo laos favoritu kandidatura husi Fretilin nian tamba nia kandidatu suplente, neduni nia laos favoritu ba eleisaun prezidencial iha Loron 09 Fulan Abril mai ne. Se iha Fretilin deit suplente ka laos kandidatu favorite,oinsa tan ba Timor Tomak ninia Prezidente? Saida maka diresaun Fretilin no kandidatura Lu´olo ninia posisaun konaba aktu vandalismo nebe´e maka halo iha dalan besik Fretilin nia knua hasoru Prezidente PD no kanek vice-secretariu Jeral Samuel Mendonça,kondena akto violencia ka fo tulun ba violência rasik?To´o agora seidauk hetan komunikadu ruma husi Fretilin kondena akto ne´e,se nonok deit,bele interpreta oi-oin: Fo tulun ba akto ne´e,maske spontanea no isolado,husi sorin ida.Husi sorin seluk,sira aktores sira apoiantes Lu´olo nian,neduni hola parte ba plano kandidatura Lu´olo nian. Se nune kontriu fali saida maka Lu´olo dehan iha anunciu ba ninia kandidatura: “Nudar Prezidente ba Timor oan hotu (RTP,20/02)”.

Kandidatura José Ramos Horta,ninia anunciu oficial iha Domingo (25/02),halo cerimonia iha Sub-Distrito Laga,Distrito Baucau. Tuir Kandidatu José Ramos Horta iha ninia komisi dehan katak ninia periudade ba buat rua (2) deit:Justisa (ça) no Hamenus emar kiak iha Timor LoroSae (Leste), tamba ne´e maka nia hili fatin maka Laga,sub-distritu nebe´e kiak liu iha Timor LoroSae (Leste) (“in” Lusa e RTP,25/02). Tuir kandidatu José Ramos Horta katak “Nia hetan tulun husi Prezidente Xanana,Bispos husi Diocese Dili no Baucau i presaun husi Komunidade Internacional(idem). Partidos no Força Politikas sira nebe´e deklara ona sira nia tulun ba kandidatura José Ramos Horta nian maka:UNDERTIM,Fretilim Mudanças no plataforma nebe´e Prezidente Xanana sei haklaken sai iha fulan Março laran nebe´e sei halai taru ba eleisaun Legislativa. Plataforma ne´e Xanana ho kombatentes sira maka harii tamba Xanana sei nudar prezidente RDTL neduni provisoriamente Ma´uhuno maka sei kaer hela plataforma ne´e. Maibe hela fulan rua (2) deit atu halao eleisaun Prezidencial no loron 90 (konta husi loron 09/4) halao ona eleisaun Legislativa,Prezidente Xanana liu husi mandatu haruka Força Internacionais (FI) sira liliu Australia nian ba kaer Alfredo Reiando ho ninia emar sira iha Same (Lusa,27/02). Alfredo Reinado iha ninia dada lia ho Lusa no Jornal Público hatun hodi akusa Xanana la hatudu atitude hanesan ldier nacional ida (Lusa,27/02 i Público,28/02). Xanana ho Ramos Horta ninia leitura ba situasaun politika social Timor nian ho aktuasaun ne´e konsidere erro bot.Maske Xanana Gusmao ho Ramos Horta utiliza argumento «Justisa (ça)»,se hanesan ne´e ita husu:entre Mari Alkatiri (MA) ho Alfredo Reinado (AR) se los maka lao tuir Justisa (ça) nia dalan?MA nudar PM iha krise Politika-Militar nia laran direkta ou indirektamente nia maka responsavel ba kasu:28/04/´06,Mate PNTL iha 25/05/´06 no fahe kilat ba emar civil no harii grupos «Esqudrão da Morte de Alkatiri(http://www.forum-haksesuk.blogspot.com)». Entaun,MA ninia processo arquivado tiha hodi lao ba mai halo kampanye politika no la kleur mai tan Portugal ona. AR maka tenke haruka mandatu ba kaer?Ka Justisa (ça) ne´e ba deit sira kiik maibe Nai Ulun sira lae?AR nudar komandante PM,nia lori Cefe Estado Maior F-FDTL,Lere Anan Timor no Ministro da Defesa,Dr.Roque Rodrigues ba hasoru MA iha nia residência Farol neba iha loron 28 fulan Abril tinan 2006, ordem saida maka MA hatun ba sira?Se F-FDTL ba atua hasoru F-FDTL Petisaun tamba simu ordem husi Eis-PM MA,sem autorizasaun husi Prezidente Republika nudar Komandante Supremo F-FDTL nian tuir Ukun Fuan Inan RDTL hateten.To´o MA tun husi PM no autoridades Timor no Australia halo akordos ida atu prende kilat sira nebe´e maka iha civil sira nia liman,no data limite maka loron 25 fulan Julho tinan 2006,ho argumentu ida ne´e maka autoridades sira hetan mandatu ba kaer AR no ninia elementus sira iha sira nia uma hela fatin.Maibe iha fulan Agosto tinan 2006 maka autoridades sira foin ba foti kilat iha MA nia uman (STL i Lusa,01/08/2006). Maibe MA autoridades sira la ba kaer MA. Iha ne´e maka Justisa (ça) ninia atuasaun hahu iha neba halis liu ba MA no buka halo hanesan presigusaun ba AR. Konsekuencia politika ba mandatu nebe´e Xanana haruka FI ba Kaer AR ho ninia apoantes sira maka ne´e: 1)Politikamente,bele prejudika ba kandidatura PM José Ramos Horta nian,tamba waihira AR halai sai husi kadeia nia ba hela iha distritu 10 nebe´e klasifika Loromono,hela iha Sub-Distritu Alas,Distritu Manufahi,Ainaro,Suai no ikus mai iha Ermera no lao ba mai Liquisa no Maliana. Povo husi distritu 10 ne´e hare ba AR ne´e hanesan «heroi bot ida»,ba PM José Ramos Horta (kandidatu),ba Prezidente Xanana,ba Eis-PM MA no Kandidatu Lu´olo maka klasifika nia nudar traidor ka rebelde,neduni bele prejudika ba kandidatura José Ramos Nian; 2) Prejudika mos plataforma nebe´e Xanana atu harii ba halai taru iha eleisaun legislativa,tamba Xanana ninia plataforma sei desfia sira nia vota ba Partido seluk,menus Fretilin Radikal Maputo (FRM) tamba AR mos kontra sira no povo husi distritu 10 mos identifika krise nia abut maka FRM;3) Xanana ho Ramos Horta ninia ekuipa maka la funciona ka?ka sira maka la hare hetan aksaun sira hanesan ne´e ninia impaktu ba plano politika sira nebe´e atu halao?Buat rua (2):Sira be integra plataforma sira ne´e maka fo hanoin ba Nain Ulun rua ne´e (Xanana +Horta) maibe sira maka la rona,husi sorin ida.Ka sira be integra iha plataforma maka la hare ba aksaun ne´e ninia konsekuencia politika iha biban badak? Certeja maka ne´e akto Tuda kareta rahun no kasu Alfredo Rainado sei satan netik dalan ba Kandidatura Lu´olo no José Ramos Horta halai taru ba tur iha Palacio “Ahu Kedesan”.



* António Ramos Naikoli,Timor Oan hela iha Lisboa,Portugal!

No comments: